سید موسی شبیری زنجانی

سید موسی شُبیری زَنجانی (زاده ۱۳۰۶ش)، از مراجع تقلید شیعه و از استادان درس خارج فقه و خارج اصول در قم است. او یکی از هفت فقیه ایرانی است که پس از درگذشت آیت‌الله اراکی، از سوی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، جایز التقلید و واجد شرایط مرجعیت معرفی شد. شبیری زنجانی در قم و نجف به تحصیل پرداخت و در درس سیدحسین بروجردی، سید ابوالقاسم خویی و سید محمد داماد حاضر می‌شد. شبیری خبر واحد را حجت نمی‌داند. او تحقیقی بر رجال نجاشی نوشته است. شبیری همچون پدرش سید احمد زنجانی، امام جماعت در حرم حضرت معصومه است.

تولد

سید موسی شبیری زنجانی، ۸ رمضان ۱۳۴۶ق، ۱۰ اسفند ۱۳۰۶ش در قم زاده شد. پدر او سید احمد شبیری زنجانی، از عالمان دوره خود بوده و ۲۵ سال در مدرسه سیّد زنجان، مشغول به تحصیل و تدریس بوده است. سید احمد، از ۲ جمادی‌الثانی ۱۳۴۶ق ساکن قم و از نزدیکان شیخ عبدالکریم حائری یزدی دانسته شده است.

تحصیل و تدریس

شبیری زنجانی، دروس حوزوی را از سال ۱۳۵۹ یا ۱۳۶۰ق آغاز کرد و دروس دوره سطح را در سه یا چهار سال به پایان برد. پس از آن در درس سید صدرالدین صدر حاضر شد و به گفته سایت دفترش، او کم‌سن‌ترین شرکت‌کننده در این درس بود. شبیری زنجانی، دو بار در سال‌های ۱۳۷۳ق و ۱۳۷۴ق به حوزه علمیه نجف رفت و در درس‌های خارج فقه جلسات سید عبدالهادی شیرازی و سید محسن حکیم شرکت کرد. او همچنین در درس فقه و اصول آیت‌الله خویی حاضر می‌شد. شبیری در درس خارج فقه و خارج اصول نزد سید حسین طباطبایی بروجردی شرکت کرد و کتاب الغصب، کتاب الاجاره، و کتاب الصلوة را از وی آموخت. سید موسی شبیری زنجانی همچنین ۲۱ سال در درس خارج فقه سید محمد داماد به همراه سید موسی صدر و سیدمحمد بهشتی شرکت کرد و یک دوره کامل درس خارج اصول را نیز از وی فراگرفت.

آغاز تدریس درس خارج

سیدموسی شبیری زنجانی در دهه ۱۳۴۰ شمسی، از استادان مدرسه حقانی در قم بود. او تدریس خارج فقه در موضوع کتاب الحج را پیش از سال ۱۳۸۸ق ( حدوداً بعد از ۴۰ سالگی) و در زمان حیات استاد خود محقق داماد آغاز کرد و این درس ۱۵ سال طول کشید. درس خارج اصول نیز سال‌ها از درس‌های اصلی وی بود، اما ادامه نیافته و نکات لازم اصولی را، در ضمن درس خارج فقه بیان می‌ کرد

شاگردان مشهور

1. رضا استادی
2. مهدی شب‌زنده‌دار
3. سید جعفر مرتضی عاملی

مرجعیت

آیت‌الله شبیری زنجانی، یکی از هفت فقیه ایرانی است که جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، پس از درگذشت آیت‌الله اراکی در سال ۱۳۷۳ش، آنها را جایزالتقلید خواند.

نظرات خاص

شبیری زنجانی، خبر واحد را حجت نمی‌داند. او به آرای سید محسن حکیم و سید ابوالقاسم خویی توجه ویژه داشته، اعتقاد به انسداد باب علم و عدم اعتقاد به اختیارات گسترده حکومتی برای فقها، از دیگر دیدگاه‌های فقهی شبیری زنجانی است. وی در حوزه قم به دقت نظر و وسواس و امانت داری در نقل قول معروف است.

آثار

• تحقیق رجال نجاشی. این کتاب در سال ۱۴۱۶ق (۱۳۷۴ش) توسط انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم به چاپ رسید. تحقیق این اثر، با استفاده از ۱۴ نسخه رجال نجاشی صورت گرفته است.
• تعلیقه بر کتاب «آشنای حق»: آشنای حق، شامل آثار و احوال عرفانی آقامحمد بیدآبادی (سده ۱۲ق) است. این کتاب در سال ۱۳۹۱ش از سوی انتشارات خویی چاپ شد. کتاب اصلی در سال ۱۳۷۹ش از سوی نشر نهاوندی انتشار یافته است.
• جرعه‌ای از دریا: کتابی حاوی برخی از آثار منتشر نشده و منتشر شده شبیری زنجانی است. هم‌چنین فصلی با عنوان «طریقیات» دارد که پاره‌ای از گفته‌های وی در مسیر خانه تا حرم حضرت معصومه (س) است. فصل اول این کتاب، حاوی ۱۴ اثر فارسی، شامل مقالات، مصاحبه‌ها و تعلیقه‌های وی بر آثار فارسی است. فصل دوم، هشت اثر عربی است که بیشتر آنها تعلیقات است و فصل پایانی کتاب، طریقیات است که نکاتی علمی، تاریخی و اخلاقی را بازگو می‌کند و اشاراتی به شرح حال و ویژگی‌های ۴۰ تن از عالمان دارد. این کتاب در چهار جلد، از سوی موسسه کتاب‌شناسی شیعه منتشر شده است. کتاب چهار جلدی جرعه‌ای از دریا، در سال ۱۳۸۸ و ۱۳۹۸ش در موسسه کتاب‌شناسی شیعه در قم و به زبان فارسی چاپ شد.

فعالیت‌ها

1. تأسیس مدرسه فقهی امام محمد باقر(ع). این مدرسه در ۱۳۸۰ش تأسیس شد و هدف از راه‌اندازی آن، مطالعات فقهی و پرورش فقیهان قوی‌بنیه اعلام شده است. دوره آموزشی این مدرسه، از پایه هفتم حوزه آغاز می‌شود و مجموعا ۱۲ سال ادامه می‌یابد.
2. مرکز فقهی امام محمد باقر(ع). با هدف احیای آثار سید احمد شبیری زنجانی و نشر آثار سید موسی شبیری زنجانی، در اردیبهشت ۱۳۹۱ش تأسیس شد و در حوزه علوم فقه، اصول فقه، رجال، و فقه الحدیث فعالیت می‌کند. پاسخگویی به سوالات شرعی، تدوین و تنظیم دروس خارج آیت‌الله شبیری زنجانی، و تدوین متون درسی و کمک‌درسی حوزه، بخشی از اقدامات این مرکز است.
3. شبیری زنجانی برخی از اعلامیه‌های علیه نظام پهلوی را در دوران مبارزه امضاء کرده است.
4. او یک نماز جماعت را در حرم حضرت معصومه(س) پس از درگذشت پدرش، سید احمد شبیری زنجانی امامت می‌کند. ومدتی نیزدر مدرسه فیضیه نماز جماعت را اقامه می کرد.

پانویس‌

منابع

• جاودان، محمد، «رجال نجاشی؛ سیر رجال‌نویسی متقدمان»، در مجله کیهان فرهنگی، ش۳۷، ص۱۶.
• صالح، سید محسن، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، از آغاز تا اکنون، تهران، مرکز اسناد اسلامی، ۱۳۸۵ش.
• فتحی، علی اشرف، «از نجف‌آباد تا زنجان»، در نشریه بهار زنجان، ش۳۰۸، ۱۲ دی ۱۳۸۸ش، ص۵.
• نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، تحقیق سید موسی شبیری زنجانی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، [۱۴۰۷ق].
• ، سایت تاریخ ایرانی، تاریخ درج مطلب: ۱۱ فروردین ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۱۴ فروردین ۱۳۹۷ش.
• ، سایت دار آخرت، تاریخ درج مطلب: ۱۴ مرداد ۱۳۹۱ش، تاریخ بازدید: ۱۴ فروردین ۱۳۹۷ش.
• ، سایت خانه کتاب، تاریخ بازدید: ۱۴ فروردین ۱۳۹۷ش.
• ، سایت اطلاع‌رسانی آیت الله شبیری زنجانی، تاریخ درج مطلب: ۷ تیر ۱۳۹۳، تاریخ بازدید: ۱۴ فروردین ۱۳۹۷ش.
• ، سایت اطلاع‌رسانی آیت الله شبیری زنجانی، تاریخ درج مطلب: ۷ تیر ۱۳۹۳، تاریخ بازدید: ۱۴ فروردین ۱۳۹۷ش.
• افشار، صبا، ، سایت موسسه کتابشناسی شیعه، تاریخ درج مطلب: ۲۰ آبان ۱۳۹۲ش، تاریخ بازدید: ۱۴ فروردین ۱۳۹۷ش.
• ، سایت بنیاد محقق طباطبایی، تاریخ بازدید: ۱۴ فروردین ۱۳۹۶ش.
• ، سایت اطلاع‌رسانی آیت الله شبیری زنجانی، تاریخ درج مطلب: ۷ تیر ۱۳۹۳، تاریخ بازدید: ۱۴ فروردین ۱۳۹۷ش.
• ، سایت مرکز فقهی امام محمد باقر(ع)، تاریخ بازدید: ۱۴ فروردین ۱۳۹۷ش.
• ، سایت مدرسه فقهی امام محمد باقر(ع)، تاریخ بازدید: ۱۴ فروردین ۱۳۹۷ش.
• ، سایت مدرسه فقهی امام محمد باقر(ع)، تاریخ بازدید: ۱۴ فروردین ۱۳۹۷ش.
• ، سایت اطلاع‌رسانی آیت الله شبیری زنجانی، تاریخ درج مطلب: ۷ تیر ۱۳۹۳، تاریخ بازدید: ۱۴ فروردین ۱۳۹۷ش.